Korte dagen

December in Europa. Elk jaar weer kent het korten van de dagen zijn climax. Ook deze keer ontsnappen we er niet aan. De zwarte winterduisternis neemt het nu definitief over van het felle zomerlicht. En elk jaar weer lijken we er niet echt aan te wennen en zijn we er collectief een beetje verbaasd over. Misschien zelfs een tikkeltje gefrustreerd en teleurgesteld. Boos in het slechtste geval.

Zoals de meeste jaren lijkt het wereldnieuws steeds pijnlijker te worden tegen het einde van het jaar, de langgerekte en gewelddadige finale van een slechtgemaakte horrorfilm waarover alle recensies het eens zijn: dit gaat voorbij aan alle geloofwaardigheid. Gauw vergeten die nachtmerrie. Laat ons snel naar volgend jaar toe. Dan zal het beter zijn en komen al onze vredeswensen uit. Kom, toe nu maar. Zelfs wie niet naar het journaal kijkt, zoals ikzelf, ontsnapt niet aan dat gevoel. Laat het alstublieft snel eindigen zodat het meteen opnieuw kan beginnen. Met een propere lei (dat die lei proper zou zijn, is uiteraard een jammerlijk geval van zelfbedrog).

Ook onze eigen kleine wereld staat nu vaak wat extra onder druk. Blijkbaar moeten wij allen nog eens goed afzien voor we mogen uitrusten om dat nieuwe jaar vol energie en positieve verwachtingen aan te gaan. Voor wat hoort wat, zo weten wij allen in Europa. Examenstress voor scholieren. Blokstress voor studenten. Deadline-stress voor werkenden. Sollicitatiestress voor werkzoekenden die het komende jaar willen starten met de perfecte job. Kerst- en oudejaarsavondstress voor de eenzame maar evengoed voor wie lak heeft aan al dat feestgedruis en er nu echt niet onderuit kan.

Maar zoals elk jaar maken we er het beste van. Want we houden zo van gezelligheid en eerlijk is eerlijk: de allergezelligste gezelligheid vind je in Europa, tijdens december. En daar kan ik absoluut zo van genieten. We brengen hoop in de duisternis door veel, héél veel lichtjes en kaarsen te branden. We trekken onze warmste en vrolijkste sokken aan en liggen languit op een donzen tapijtje voor de knisperende open haard (of zo stel ik me dat voor op basis van de reclame voor ‘de betere’ datingsites). Wie geluk heeft, geniet van warm samenzijn met vrienden en familie. We wensen elkaar het beste - in het meest ontroerende geval per brief stotterend en stuntelend voorgelezen door een verlegen petekind of kleinkind dat zich veel liever meteen op de zoete kerststronk zou storten, maar goed, voor wat hoort wat, dat leert men hier jong - en schenken elkaar cadeautjes onder een liefst zo groot mogelijke en kitscherige kerstboom. Kitsch is heerlijk in dit seizoen en neemt fantastische vormen aan. Weg met minimalistische en stijlvolle interieurs waar alles een functie heeft! Welkom aan volstrekt nutteloze glinsters en fonkels!

De toenemende duisternis gaat gepaard met een groeiende stilte. Bladeren zijn gevallen dus ritselen niet. De meeste vogels zingen niet, alsof ze hun schorre en verkouden keel willen sparen. Wie toch van wat vogelpret wilt genieten, doet er goed aan de kleine deugnieten te lokken met vetbollen op het terras. De volhoudende kauwen vallen aldus meer dan ooit op in hun luidruchtig verzamelen op kronkelige, kale takken tijdens het steeds vroeger vallen van de avond. In dit seizoen heeft de aftekening van hun zwarte silhouet tegen de vaak grijze lucht een bijna omineus effect. Of zag ik teveel griezelige films? Andere dieren zijn letterlijk in winterslaap en laten de buitenwereld voor wat ze is. De natuur trekt zich terug in zichzelf. Waar het sneeuwt, wordt het nog stiller. Alsof de verzamelde sneeuwvlokken alle geluid dempen behalve het zalig knisperen van voorzichtige voetstappen in het meegevende sneeuwtapijt. Een prachtig fenomeen waar je weliswaar natte voeten van krijgt (met blote voeten in het warme zomergras is toch net iets aangenamer, alleen maakt dat helaas geen geluid) en dat steeds zeldzamer wordt. Men zegt wel eens dat de natuur afsterft in de winter. Dat is uiteraard niet waar. De natuur rust en verzamelt haar krachten.

Ook ik word stiller, bedachtzamer, zachter. Misschien merk jij het ook aan jezelf. Waarom zou een mens anders zijn dan de rest van de natuur? Ik merk het dit jaar meer dan anders. Ik keer naar binnen en kom thuis bij mezelf voor een knusse winterslaap. Anderzijds hecht ik meer dan ooit aan -vaak smakelijke- bijeenkomsten met vrienden en familie (de beer moet ook blijven eten tijdens zijn winterslaap, hoor!).

Mijnheer Google leert me dat vrijdag 22 december de kortste dag van dit jaar zal zijn. Dat heet winterzonnewende. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel. Vanaf dan krijgen we er elke dag weer een aantal seconden licht bij. De Europese natuur zal langzaam wakker worden en de wonderlijke stilte zal geleidelijk aan opgeheven worden. Stap voor stap, aarzelend en traag. Tergend traag naar onze goesting, dat weten we nu al. Februari is vaak het hoogtepunt van ongeduld en teleurstelling. Maar ze komt, die lente, ze komt…Ze moet wel komen want we hebben er nu wel hard genoeg voor gewerkt. Het beloftevolle jaar is al twee maanden flink op gang, de eerste werk- of schoolvermoeidheid slaat al toe. We verdienen een glas witte wijn op een zonovergoten terras! Voor wat hoort wat, toch?

En hoewel we er elk jaar weer zo naar uitkijken, naar die uitbarsting van levenslust, het jeugdig openspringen van talrijke bloemknoppen en de eerste streling van de warme zon op ons gelaat…doen we er goed aan ook het beste te halen uit onze winsterstop. Want ze is niet iedereen gegeven. Vorig jaar vierden wij kerst in onze zwemkledij op een Colombiaans strand. Geen merkbaar korten van de dagen, geen stilte en bezinning, geen houtvuur, geen dikke sokken. Wel heel veel oorverdovende muziek, nog een tikkeltje gewelddadiger dan de rest van het jaar (van decibelmeters heeft men daar vast en zeker nog nooit gehoord) en de obligate, kitscherige kerstboom (ook in kitsch kloppen de Colombianen ons met groot gemak). Maar wanneer rusten die van leven bruisende Latino’s en Latina’s eens uit, vraag ik me af? En de natuur daar, hoe herstelt die zich dan? Of is dat daar niet nodig dan? Is de meer luidruchtige en goedlachse, open aard van de Latijns-Amerikaanse mensgenoot te verklaren uit het feit dat zij (in de meeste contreien) geen kille winters zoals de onze kennen? Heeft de zogezegde meer teruggetrokken en wat stroevere, gesloten aard van Noord-Europeanen te maken met onze donkere en korte dagen? En is het dan geen absoluut gemis voor de aardbewoners met enkel een ‘nat’ en een ‘droog’ seizoen dat zij niet kunnen genieten van die langverwachte streling van de eerste lentezon op het gelaat, een geluksmoment dat niet aan hen uit te leggen valt? Hoe beleven zij dit fysieke symbool van hoop op een nieuw begin?

Ik weet niet of deze ietwat filosofische bezinning een gepast gespreksonderwerp is op uw kerstfeestdis wanneer er ongemakkelijke stiltes vallen of de aandacht dringend moet worden afgeleid van een te zatte nonkel die ruzie zoekt. Maar het is het proberen waard. Geen dank. Jullie deden ook al zoveel voor mij, onmisbare vrienden en familie. En voor wat hoort wat, ik ben tenslotte een echte Europeaan.